Puur ... Toeval?

Eén jaar wonen we nu in Hongarije. Het voelt heel vertrouwd. Thuis voelen binnen korte tijd. Alsof we hier al jaren wonen. Het klussen aan het huis om het weer in oude staat te krijgen. Maar met een eigen twist. Veel tijd met elkaar doorbrengen, ook zónder virus. De mentaliteit en de vriendelijkheid van de Hongaren zijn als een warme deken. Geven een gevoel van welkom zijn. De puurheid, eenvoud, hartelijkheid, de zuivere lucht en de mooie natuur maken dat we ons hier vrij voelen. We kunnen ons eigenlijk geen ander leven meer voorstellen. Stress en drukte vallen in een jaar tijd compleet weg. Het voelt ontspannen en veel gezonder.

Kippen!

We zeiden het in deze post al eerder; een boerderij zonder kippen ís geen boerderij. Vanaf deze week scharrelen er drie Wyandotte krielen op ons erf. Twee dames en een heer. Mag ik even voorstellen; ze luisteren (niet) naar de namen Barbi, Szidónia en Mika. Na de moestuin stonden een paar kippen hoog op de verlanglijst. We zijn erg blij met deze schatten!

Wyandotte(kes)

Belgische Wyandottes

In Corona tijd is het ook in Hongarije best lastig om aan kippen te komen, dus plaatsten we een oproep op een Facebook groepje van mede Nederlanders en Belgen woonachtig in Hongarije. Dat leverde al snel een reactie op van een Belgisch stel dat niet zo ver van ons woont. Ze gaven aan twee hennen en een haan te willen verkopen omdat er nu een beetje veel kippen op hun erf rondliepen.

Kippen Noobs

Omdat we beginnende kippenhouders zijn (zeg maar gerust Noobs) sprak ons het kippenras Wyandotte erg aan. Ze zijn heel handelbaar, sociaal en ideale erf scharrelkippen. En het zijn ook nog eens knappe kippen. Omdat ze al een jaar oud zijn bovendien handtam. Dat helpt wanneer je ze het nachthok in wilt krijgen. Want hoewel dat de meest veilige overnachtingsplek is (geen roofdier komt daar in) vinden onze kippen het blijkbaar geen aantrekkelijk idee om bij mekaar op stok te moeten op een vierkante meter als de hele tuin ter beschikking staat... Na een paar dagen schijnen ze daar echter aan gewend te zijn. We zullen zien. Tot die tijd zetten we ze maar 'handmatig' op stok. Want we willen niet op ons geweten hebben dat we op een slechte ochtend ontdekken dat de vos / marter / bunzing heeft toegeslagen.

Mika de Haan

Graag geziene gasten

De drie passen zich erg snel aan in hun nieuwe omgeving. De eerste dag volgt er een uitgebreide 'inspectieronde' van het erf waarbij werkelijk geen vierkante meter wordt overgeslagen. Er wordt zelfs een blik in de keuken gewaagd, maar dat gaat ons toch wat te ver. Hup, hup naar buiten met jullie! Met Haan Mika voorop en de dames (meestal) gedwee in zijn kielzog scharrelen ze het erf op en neer. Ondertussen van alles van de grond pikkend. Al dan niet met wat gegraaf van de poten. En ze blijken vooral van dingen te houden die wij graag kwijt zijn. Muur, paardebloemen, grashalmen, mieren, torren en wormen worden zonder pardon en met smaak verorberd. Had ik al gezegd dat we heel blij waren met ze?

Voorlopig blijven ze ook nog uit onze (omheinde) moestuin, dus dat is ook meegenomen. Verder komen ze altijd gezellig rond ons heen scharrelen wanneer we in de tuin zitten.

Verse eitjes altijd in de bonus!

We zijn stiekem al helemaal weg van onze nieuwe huisdieren. Maar dat zeggen we tegen niemand. Want dat is een beetje raar, toch? Nou dan zijn we maar raar. Iedereen mag het weten! En oh ja, we krijgen elke dag twee puntgave eitjes van ze. Als dank voor onze Tender, Love and Care! Had ik al gezegd...? Ja hè!

"It takes a tough man to make a tender chicken" {Frank Perdue}

In vrijwillige quarantaine

Afgelopen week en waarschijnlijk ook de komende weken blijven we in -al dan niet vrijwillige- quarantaine in en rond onze Hongaarse hoeve. Overigens hadden we dat zonder HET virus ook gedaan. Want we zijn lekker druk met klussen rond het huis. De enige 'uitstap' die we ons veroorloven is een wekelijkse rit naar de supermarkt. Tot nu toe deden we dat samen. We hebben besloten dat we vanaf nu alleen gaan. Gezondheid gaat op dit moment even voor gezelligheid.

Klussen ideale afleiding

Het kluswerk is trouwens de ideale afleider van dat nare virus dat de wereld in zijn greep heeft. We hebben geluk dat alle benodigde bouwmaterialen al waren thuisbezorgd. Metselzand, zakken cement, hout en een paar pakken Rockwool wachten nu op ons. Wat dat betreft een perfecte 'timing'.

"under construction"

"was"

Wat zijn we allemaal aan het doen dan? Om te beginnen is daar het bijgebouw. Door een lekkend dak is jarenlang water gelekt in de dragende lemen muur. Het dak hebben we vorig jaar meteen laten renoveren. Maar leem en water zijn geen geschikte combi en het gevolg was dan ook desastreus. Het gebouwtje van 25 vierkante meter was reeds in een ruïne veranderd met onherstelbare schade aan de muur. Een paar weken geleden heeft Gabor, een Hongaarse topklusser en inmiddels ook vriend, de muur nieuw opgemetseld en weer in oude glorie hersteld. Aan ons nu de schone taak om de nieuwe muren van binnen en buiten te verven met kalkverf. Aan het plafond komen schrootjes met daarboven een laag Rockwool isolatie.

Voorbeeld van een heerlijke Búboskachel

Creatieve ideeën 

Voor de verwarming heeft Gabor aangeboden om een originele tegelkachel te bouwen. Deze kan aangesloten worden op het bestaande schoorsteenkanaal. Zo'n 'massakachel' wordt gemaakt van bakstenen en leem. Laten we er daarvan nu genoeg hebben liggen rond de hoeve. Lang leve het hergebruik! Doordat de kachel de warmte aan de (dikke) laag leem doorgeeft blijft deze nog heel lang heerlijk warm. Een heel effectieve manier van verwarmen. Maar vooral is zo'n massakachel een lust voor het oog. We zijn helemaal weg van deze "Búbos" variant (zie foto). Een ronde kachel in de vorm van een bijenkorf. Dat gaat hem dus worden!

We gaan dit bijgebouw inrichten als gasten kamer annex kantoor. Omdat we in de toekomst (nadat het Coronavirus is overwonnen) ook Workaway host willen worden. De Workaway gasten hebben hier dan een fijn separaat onderkomen. Ook wordt het voor ons een fijne werkplek om bijvoorbeeld BLOG's te schrijven.

Sparhelt houtfornuis

Verder zijn we in de weer met een compostbak van gerecyclede daklatten. Een andere oude stalmuur van leem wordt hersteld. Het terras van de zomerkeuken wordt gemaakt van oude bakstenen die her en der in de stallen liggen. Dan kan eindelijk dat knusse Sparhelt houtfornuis hier worden aangesloten. Zodat we in de zomer lekker buiten kunnen koken en bakken. Ook kunnen we in deze ruime buitenkeuken dan heerlijk relaxen en genieten van het mooie uitzicht.


Je kan wel klaar zijn met je oude boerderij Je oude boerderij is nooit klaar met jou...

En, zoals we inmiddels weten, vereist een 115 jaar oude boerenhoeve elk jaar weer extra aandacht. Scheurtjes bijwerken met Rigips. Houtwerk schuren en schilderen. Af en toe een dakpan vervangen. Dat doen we met liefde. Zodat deze oude trotse Hongaarse dame kan blijven stralen. En wij fit blijven!

Project moestuin

In deze post kondigden we aan dat het project moestuin van start zou gaan zodra het weer het toestond. Met een extreem zachte februari maand is de vorst al snel uit de grond en kunnen we veel eerder van start dan we dachten. Daarom een post over de nieuwe moestuin. Tadááá;

Voor negentig procent is ie nu gereed en we zijn er trots op! Op de foto is te zien dat er links en rechts langs de verhoogde border nog een paadje gemaakt moet worden zodat je zonder moddersloffen de groenten voor het avondeten bijeen kunt scharrelen. Er moet natuurlijk nog wat grond in de verhoogde borders. En er moet nog een compostbak in elkaar getimmerd. Voor degenen die zich afvragen wat die oversized tractorband daar in het midden doet. Dat wordt de aardbeienring! Zo'n zwarte band warmt snel op door de zon waardoor we al lekker vroeg aardbeien kunnen plukken. Ook is het zo makkelijk af te dekken met een net of vlies zodat de merels niet al onze zomerkoninkjes weg komen snaaien. De oude band was een stalvondst die we zo een tweede leven gunnen.

De palen waar het hekwerk aan bevestigd is zijn van acaciahout. Een lokale hardhout soort die heel rot bestendig is. Ze zijn iets langer gelaten zodat er makkelijk een net of vlies over het bed gespannen kan worden.

Het hekje zelf hebben we gemaakt van gebruikte dakpanlatten die we over hadden na een dak renovatie van de stal. Veel waren rot en worden nu gedroogd voor gebruik als kachelhout. Maar net zoveel waren er nog goed te gebruiken voor een tweede ronde. En hergebruik is niet alleen voordelig maar ook nog eens heel duurzaam! De planken voor de borders zijn van ruw gezaagd eikenhout en dat is meteen het enige materiaal wat we nieuw kochten bij een houthandelaar. Naast een zak schroeven en een nieuw houtboortje.

Voor het paadje in het midden van de moestuin (naar de tractorband toe) gebruikten we oude Hongaarse bakstenen waarvan we er een paar honderd(!) in de stal vonden. Alweer een stalvondst dus. Die zijn niet heel vorstbestendig. Maar eenvoudig te vervangen wanneer nodig. Het tuinpad op de voorgrond maakten we al eerder. Hiervoor gebruikten we natuursteentjes die her en der verspreid liggen door de tuin. Die legden we in een bed van beton. Ziet er best speels uit hè?

In het strookje grond langs het hekje planten we nog enkele lavendel en tijm. Dan ruikt het lekker als we in de moestuin bezig zijn.


Omdat er in de stal ook nog een aantal oude ramen liggen denken we er aan om ook een paar 'koude bakken' daarvan te maken zoals op de foto. Een paar planken, twee scharnieren en een raam, that's it. Een koude bak gebruik je om groenten voor te zaaien als het in de volle grond nog iets te koud is. Een soort mini kasje dus. Heel handig.

Nu nog aan de slag met een moestuinplan. Dat is een schets waarin staat aangegeven welke groenten op welke plek komen. Op internet kun je hier veel informatie over vinden. Ook welke groenten graag in elkaars buurt zijn en welke absoluut niet. Groenten zijn net mensen... Maart wordt een drukke maand want dan moeten er veel groenten gezaaid worden!

Ben jij ook een (beginnend) moestuinier? Laat ons dan weten waar we nog meer aan moeten denken!

Wanneer het verlangen om te vliegen groter wordt dan de angst om te springen

Al jaren waren we niet meer echt happy met ons Nederlandse leventje. Natuurlijk, we hadden allebei prima banen, een mooi nieuwbouwhuis en ruim acht weken per jaar vakantie, mede door het inzetten van overuren. Toch hadden we het gevoel dat het leven aan ons voorbij gleed en veel daarvan speelde zich af in een kantoorgebouw. Het voelde een beetje als leven in The Matrix eigenlijk.

We gingen daarom zo vaak als we konden naar onze vakantiewoning in Hongarije. Om in The Matrix sfeer te blijven; dat was onze schuilplaats, ons ruimteschip van Morpheus, de échte wereld. Daar konden we ons dan kort te midden van de natuur 'opladen' voor de ratrace die weer ging volgen. En die ging dan inderdaad weer verder, tot de volgende korte break... Klinkt misschien raar, maar dat was wel precies zoals we het voelden.

Het maakte onze wens om in Hongarije een eenvoudiger, meer zelfvoorzienend leven te leiden alleen maar groter. We wisten het zeker. We wilden niet langer 'gekooid' zijn in een kantoorruimte maar lekker buiten woelen in de klei en in de ochtend verse kippen eitjes rapen voor het ontbijt.
 

Time is limited; money is infinite. Time is precious and in short supply; money is abundant. It makes no sense to trade time for money; it’s unsustainable.

Ongeveer een jaar geleden voegden we de daad bij het woord. We ontsloegen onze bazen (jeey), verkochten ons geliefde huis (auw) en zetten alles in gang wat er bij een emigratie zoal komt kijken. En dat is best veel. Daar zal ik later nog een blogpost aan wagen. Een sprong in het diepe. Zonder zwembandjes. Maar ook; niet je leven dromen, maar je dromen leven.

Nu zijn we dus bijna een jaar uit deze Matrix ontsnapt. En wonen we in een 115 jaar oude lemen boerderij met tonnen aan kluspotentieel die schreeuwt om door ons onderhouden te worden. And we love every minute of it. We komen er achter dat niks het gevoel kan evenaren dan met eigen handen iets weer mooi te maken, in oude glorie te herstellen.

What if I Fall? Oh, my Darling, what if you Fly?

Ook het leven zonder (kantoor)baan of andere vorm van opgelegde structuur is ons prima bevallen. Met vrijheid moet je leren omgaan zeggen ze. In dat geval zijn we natuurtalenten. Het feit dat we hier 24 uur per dag met elkaar 'opgescheept' zitten in plaats van elk op een ander kantoor heeft gelukkig niet tot noemenswaardige problemen geleid. Ook het gebrek aan 'intellectuele uitdaging' waar enkelen ons voor waarschuwden breekt ons niet op. Integendeel, we moeten zoveel nieuwe vaardigheden leren dat ons brein al talloze nieuwe synapsen heeft moeten aanmaken.

Zo leerden we zonder pakjes en zakjes koken en bakken op een oerknus houtfornuis, en worden we hardvochtig geconfronteerd met een vreemde taal (Hongaars). Een taal die overigens tot een van de moeilijkste ter wereld behoort (dat is wel een dingetje). En omdat we zoveel als mogelijk zelfvoorzienend willen leven gaan we ons dit jaar ook storten in de wereld van moestuiniers. Dat blijkt trouwens een onderwerp wat kan rekenen op een groeiende aandacht, vooral onder jongeren. Een echte revival maakt hij door, die moestuin!

Herken je dat gevoel? Dat het leven aan je voorbij lijkt te gaan, alsof je je in een Matrix achtige omgeving bevind?

Pelgrimsroute Hongarije

Eén van de leukste dingen van een Digital Nomad zijn, is dat je volledig vrij bent in hoe je je tijd invult. Géén baas, géén kantoor en geen vaste werktijden meer voor ons. Dat betekent dat we op mooie, zonnige dagen er vaak op uit trekken. Bij minder mooi weer doen we dan online klussen of échte klussen in of om de boerderij.

Gisteren was het weer een stralende dag dus we stonden vroeg op om een flink stuk te gaan wandelen. Op een locatie die we van vrienden getipt kregen. De route begint zo'n drie kilometer voor een piepklein dorpje met de (voor Nederlanders) schier onuitspreekbare naam Püspökszentlászló. Dat betekent zoveel als Bisschop Sint Lazarus.

Als we de auto parkeren en in de bosrijke omgeving op pad gaan zien we al snel een bord met een tekst in Engels dat dit een deel is van de Hongaarse Pelgrimsroute (Hongaars: Zarandók út) van de Kathedraal van Esztergom naar de prachtig gelegen bedevaartkerk in Máriagyud. Deze route heet heel toepasselijk de Mária route.

We hadden er geen idee van dat er in Hongarije ook een Pelgrimsroute loopt. Later ontdekken we dat er zelfs een aantal zijn! Na twintig minuten lopen we het dorpje binnen. Dat is een plaatje! Het is ons al gauw duidelijk dat veel rijke Hongaren deze plek hebben uitgekozen voor hun tweede woning. Het uitzicht op de noordflank van de hoogste van de Mecsek heuvels, de Zengö (842 meter) van hier uit is spectaculair.

We wandelen verder door het rustige dorpje, waar druk gewerkt wordt aan een hotel (voor Pelgrims?). Laten we hopen dat het toerisme niet een al te grote stempel gaat drukken op deze landschappelijke idylle, want de rust die hier nu heerst is een echte verademing. Aan het einde van de dorpsstraat (die eindigt in een wandelpad de bossen in) staat het voormalig Bisschoppelijk kasteel. Een prachtig gebouw met een goed onderhouden arboretum met (onder andere) eeuwenoude Platanen. Het is nu buiten het toeristenseizoen. Dan wordt er geen entreegeld geheven blijkbaar want de poort staat open dus we nemen een kijkje.

De majestueuze oude bomen van het arboretum combineren fraai met het even mooie voormalige Bisschopsverblijf. De bisschop heeft hier echt een sprookje geschapen, al waren de bomen vast nog een stuk kleiner toen hij ze anderhalve eeuw geleden heeft aangeplant... We lopen nog een korte, goed aangegeven route de bergen in. Het is echt een aanrader om hier eens te gaan wandelen. We zullen dit zeker opnemen in de gastenboeken van de Vlinder- en Klompenboerderij zodat onze gasten hier ook van kunnen genieten. Terug bij de auto besluiten we nog een lekkere kop koffie met Cheesecake te eten bij Hosszu kávé. Dat is ook een aanrader ;-).

Wonen in een Lemen huis

Voorbeeld van een lemen boerderij (parásztház) in Hongarije

Veel mensen die ons kennen kijken wat vreemd op wanneer ze horen dat we in Hongarije in een lemen boerderij wonen. Tijdens onze zoektocht naar een geschikte woning hadden velen ons zelfs pertinent afgeraden om te kiezen voor een lemen huis. De associatie met een lemen huis is voor velen toch die van een armzalige goedkope stulp, enigszins vervallen met scheve ramen en deuren en met scheuren in de muren. Een beetje vergelijkbaar met een plaggenhut zoals je die vroeger ook tegenkwam op de Peel en in Drenthe. In het beste geval heeft zo'n lemen woning een grondige renovatie ondergaan, waarbij tenminste een deel is vervangen door 'echte' stenen muren en een nieuw pannendak met isolatieplaten.

Toch is leem eeuwenlang gebruikt als belangrijkste bouwmateriaal, vooral in streken waar verder weinig bouwmaterialen beschikbaar waren. Zo ook in de streek waar we nu wonen in het zuiden van Hongarije. De meeste oudere huizen en boerderijen zijn aan het einde van de negentiende eeuw of begin twintigste eeuw gebouwd van zeer duurzaam stampleem. Op een fundering van natuursteen. En het gros van die huizen zijn anno nu, na meer dan honderdtwintig (!)  jaar nog steeds bewoond door tevreden bewoners en in een uitstekende staat, mits ze redelijk onderhouden en waterdicht gebleven zijn. Want vocht en regenwater zijn natuurlijk de ergste vijand van leem.

Een lange levensduur dus van meer dan honderd jaar. Dat valt van veel (flat)gebouwen in Nederland en België niet te zeggen. Hoe kan dat? Verdiend leem niet een veel betere 'naam' als bouwmateriaal?

Voordelen van leem

Een fijn binnenklimaat met lemen muren

Nu we een klein jaar in onze authentieke lemen zwabische boerderij (hongaars; parasztház) wonen kunnen we deze vraag met een volmondig 'ja' beantwoorden. Het viel ons meteen al op dat het binnenklimaat van de boerderij heel prettig is. Doordat de lemen muren vocht opnemen en weer afgeven heerst er eigenlijk altijd, op volledig natuurlijke wijze, een fijn binnenklimaat met optimale luchtvochtigheid. Het is niet voor niets dat mensen met astmatische klachten zich kiplekker voelen in een lemen huis. Daar kan geen enkel luchtverversingssysteem of klimaatregelsysteem aan tippen! Het is bovendien een volledig duurzaam bouwmateriaal waarbij geen chemische stoffen of fossiele emissies vrijkomen bij de productie of gebruik er van. De leem werd ter plekke gewonnen en verwerkt.

Leem heeft ook de prettige eigenschap dat het geluid uitstekend absorbeert. Het klinkt in huis daarom nergens hol en geluiden van buiten dringen nauwelijks door waardoor we van een ongestoorde nachtrust genieten. Vanwege de zestig tot zeventig centimeter(!) dikke lemen muren is ook de isolatiewaarde prima. Bovendien fungeert leem als een opslagmedium voor stralingswarmte. Wanneer we de kachel aan hebben, wordt een deel van deze stralingswarmte direct door de muren opgenomen en daarna geleidelijk weer afgegeven. Een soort natuurlijke 'knuffelmuur' dus. Probeer dat maar eens met een stenen of betonnen muur... Een ander voordeel is dat het onderhoud van een lemen muur erg voordelig is. Het laat zich makkelijk en goedkoop repareren. Elke doe het zelver kan gaatjes of scheuren eenvoudig bijwerken met rigips en een nieuwe laag kalkverf.

Nadelen van leem

Een lemen huis vereist wel regelmatig onderhoud...

Daarmee is meteen een belangrijk nadeel van leem benoemd. Leem als bouwmateriaal vereist het nodige aan extra onderhoud. Het is scheurgevoelig omdat het materiaal continue 'werkt' onder (grote) temperatuurverschillen. Dat is ook de reden dat een leegstaande lemen woning waarin niet gestookt wordt kan degraderen tot het bij ons zo bekende beeld van een half ingestorte ruïne. In werkelijkheid zijn hier echter vele tientallen jaren van verwaarlozing aan vooraf gegaan. Waren deze huizen redelijkerwijs onderhouden dan zouden ze nu ook nog in een prima staat verkeren.

Een ander nadeel is dat een lemen muur zich slecht laat na isoleren. Hoewel de basis isolatiewaarde van een (dikke) lemen muur in principe best goed is, zijn er in het verleden ook huizen gebouwd waarbij de muren eigenlijk niet dik genoeg zijn gemaakt. Veel mensen hebben vervolgens de fout gemaakt om deze muren op de standaard wijze na te isoleren. Namelijk door het gebruik van isolatieplaten of piepschuim platen (Tempex of Styropor). Met desastreuze gevolgen. Zoals gezegd heeft leem de uitstekende eigenschap van natuurlijke vochtregulator. De lemen muren moeten dan wel altijd kunnen 'ademen'. Wanneer de muur dan aan één kant luchtdicht wordt afgesloten laten de gevolgen zich raden; schimmelvorming, vochtplekken en in extreme gevallen zelfs een hele muur die zijn stabiliteit verliest.

Leem als modern bouwmateriaal

Moderne bouw met stampleem blokken (D)

Omdat het bewustzijn over de voordelen van het gebruik van duurzame materialen de laatste jaren enorm toeneemt, krijgt ook het gebruik van leem als bouwmateriaal een revival. Onder andere in Denemarken worden nu moderne gezinswoningen opgeleverd die voor een groot deel uit leem bestaan. Ook in landen als Duitsland, Oostenrijk maar ook in Nederland groeit het besef van de prettige eigenschappen van deze oeroude bouwstof. In Nederland zie je dit onder andere terug in de almaar populairder wordende stro / leembouw community. Wij begrijpen inmiddels precies waarom!

Nieuwe plannen

2019 was een jaar van verandering

2019 was voor ons een jaar van grote verandering. We verkochten ons huis in Nederland en emigreerden naar Hongarije. En we verbouwden een 115 jaar oude Zwabische carréboerderij om tot ons nieuwe thuis om daar een nieuw leven te starten. Een leven waarbij we meer in contact staan met de natuur en, zo bleek, ook met onszelf.

Dorpje Lengyel met midden onderaan de carréboerderij

De overgang van een tamelijk druk en stressvol leven in Nederland naar het rustige leven op het Hongaarse platteland is ons zeker niet tegengevallen. Het past beter bij wie we zijn, minder prikkels van buitenaf en meer stilstaan bij kleine momentjes; een voorbijvliegende roofvogel, het spechtenpaar in de abrikozenboom die we vanuit de woonkamer druk zien kloppen. Hout zagen en kloven. Op veel avonden vervangt kijken naar het vuur in het houtfornuis, waar we ook vaak op koken, de TV. In Nederland zouden we daarvoor op Mindfulness cursus gaan. Hier is het ons dagelijks leven.

Ook zijn we hier bewuster gaan leven, met een kleinere CO2 voetafdruk. Geen gas dus maar hout als hoofd- en bijverwarming, zonnepanelen voor elektra en een zonneboiler zorgt voor het sanitair warm water in de zomermaanden. Ook het aantal autokilometers zijn fors gedaald nu we niet meer allebei dagelijks naar het werk hoeven te rijden. De kilometers die we nog rijden worden 95% elektrisch afgelegd. Het voelt goed. En we willen snel aan de slag met de moestuin en kippetjes om ook qua voeding meer zelfvoorzienend te worden.

Veel plannen voor 2020

Nu we een beetje gesettled zijn komen als vanzelf weer nieuwe ideeën en plannen opborrelen. De verbouwing binnen mag dan (bijna) helemaal klaar zijn, buiten is er nog genoeg te doen!

De moestuin

Zoiets gaat het worden

Ik benoemde het al even. De moestuin staat hoog op ons to do lijstje en wordt het eerstvolgende project. Zodra het weer het toelaat gaan we aan de slag om een omheinde moestuin van circa tachtig vierkante meter te maken met verhoogde borders. Een speciale 'pluktuin' met Frambozen, Bramen en Blauwe bessen hebben we in het najaar al ingericht. Daar plukken we hopelijk in het voorjaar letterlijk de eerste vruchten van. Daarnaast gaan we in maart op zoek naar een stuk of drie leuke legkippen. Die horen er echt bij en bovendien voorzien ze ons elke dag van een paar verse eieren!

Het gastenhuis annex kantoor

Volgend project

De aanbouw aan het woonhuis ligt er nu nog desolaat bij. Jaren van achterstallig onderhoud heeft dit gebouwtje van circa 25 vierkante meter zichtbaar geen goed gedaan. Het dak is inmiddels gerepareerd want daar zat al een paar jaar een gapend gat in. Als gevolg daarvan is wel het plafond deels naar beneden gekomen waardoor het nu eerder de aanblik heeft van een ruïne dan een aanbouw.

Daar willen we dit jaar dus verandering in brengen. Een complete renovatie staat op het program. De lemen muren worden deels vervangen door een stenen muur, de schoorsteen wordt gerepareerd voor een later te plaatsen houtkacheltje, de antieke ramen en deur worden opnieuw geplaatst (het liefst behouden we de rustieke uitstraling). Een nieuw plafond van houten schroten en een nieuwe tegelvloer. De wanden krijgen een broodnodige nieuwe pleisterlaag. We kennen inmiddels een aantal betrouwbare vakmensen uit de buurt die we hiervoor kunnen inschakelen.

Na renovatie wordt dit een eenvoudig gastenhuisje voor familie en vrienden en misschien ook Work Away'ers (zie verder in deze post). Daarnaast gaat het ook gebruikt worden als separate werkplek. Een plekje waar je in alle rust een blogje kunt tikken, met uitzicht op de tuin en het landschap. Ik verheug me er al op!

Natuurstenen paadje en andere klusjes

Een barstje meer

Langs de veranda loopt nu een betonnen pad die al aardig wat scheuren en slechte plekken heeft waardoor het niet zo fijn lopen meer is. Dit jaar gaan we hier natuurstenen platen over heen leggen (met cement). Dat heeft meteen een heel andere uitstraling dan dat saaie beton.

Er zijn ook nog tal van andere klussen en klusjes te doen komend jaar. De stal heeft nieuwe goten nodig want die zijn zo lek als een mandje, de voorgevel mag een nieuw likje verf en aan de stalgevel hangen wat planken die aan vervanging toe zijn. Dat zijn klussen die we zelf doen.

 Workaway Host

We overwegen om ons dit jaar, zodra het gastenhuisje gereed is, aan te melden als host voor Workaway. Dat is een platform waarmee vrijwilligers (vaak studenten) op zoek gaan naar werkplekken in het buitenland voor een culturele uitwisseling. Van vrijwilligers of "workawayers" wordt dan verwacht dat ze een vooraf afgesproken hoeveelheid tijd per dag (meestal zo'n vier uur) meewerken in ruil voor onderdak en voedsel, dat wordt verstrekt door de Host. We hebben eigenlijk altijd klussen genoeg zoals de moestuin, stookhout klaarmaken, meehelpen bij verhuur vakantiewoningen en kleine reparaties. Wij zullen de vrijwilligers op onze beurt leren hoe ze op een houtfornuis kunnen koken en hoe het koken met een solarcooker nou precies gaat.

Zoektocht naar beleggingspand voortzetten

Naast de verhuur van de vakantiewoningen en wat onregelmatige inkomsten uit online activiteiten hebben we op dit moment geen vaste inkomstenbron. Om daar verandering in aan te brengen blijven we ook in 2020 actief op zoek naar een interessant beleggingspand. Op die manier verzekeren we ons ook in de financieel slechte wintermaanden van een basisinkomen waarmee we de maandelijks terugkerende kosten kunnen dekken, zonder onze financiele buffer aan te hoeven spreken.

Uitstapjes

Schiereiland Tihany bij het Balatonmeer

Het is natuurlijk niet alleen maar werk, werk in 2020. We willen natuurlijk ook er op uit! Voor dit jaar hebben we plannen om het mooie schiereiland Tihany te bezoeken in ons nieuwe woonland. Dat is helemaal niet ver weg en toch zijn we er nog nooit geweest. Daar moet verandering in komen vinden we. Ook staat een bezoek aan de prachtige Plitvice meren in Kroatië op het programma. Van hier uit is dat ongeveer zo'n vier uur rijden, dus ook dat is goed te doen. Omdat we in het zomerseizoen veel gasten hebben in de vakantiehuizen zullen we deze uitstapjes in het voor- en najaar doen. Een voordeel is dat het dan wat minder druk is op deze toeristische bestemmingen.

In 2020 net zo genieten als in 2019

Misschien wel het belangrijkste voornemen voor 2020 is dat we vooral niet vergeten te genieten van al het moois wat op ons pad komt. Net als in 2019 laten we weer veel ruimte vrij voor het onverwachte. We hebben geleerd dat de mooiste momenten in het leven zich niet laten organiseren of plannen. Nee, die overkomen je gewoon, mits je je daarvoor openstelt en tijd voor vrijmaakt.

IK VERTREK met (vroeg)pensioen

Voordat we in maart 2019 daadwerkelijk naar Hongarije emigreerden kwamen er veel dingen op ons af. Naast het geregel van inpakken, huisverkoop, verzekeringen en contracten opzeggen, de verhuiswagen, ook nog duizend andere dingen en - niet vergeten - stickers.

Een niet te onderschatten onderdeel waar we bij stil moesten staan voor vertrek was ons pensioen. Wanneer je, net als wij, ver vóór je pensioenleeftijd, emigreert ontstaat er namelijk een flink pensioengat. Want als je niet meer woont en werkt in Nederland stopt logischerwijs ook je pensioen- en AOW opbouw. En dat betekent iets voor je (financiële) toekomst. Best belangrijk om te weten dus voor (aspirant) emigranten. Vandaar dat ik hier - in samenwerking met pensioenaanbieder voor zzp'ers Brand New Day - een aparte blogpost waag over de mogelijkheden die er zijn om dit pensioengat 'te dichten'.

Hoe zit dat nou precies met je (Nederlandse) pensioen? 

Om de gevolgen van emigreren voor je pensioenopbouw uit te kunnen leggen, is het handig om eerst kort in te gaan op het Nederlandse pensioenstelsel. Dit stelsel heeft verschillende onderdelen, de pijlers. Er zijn drie (officiële) pijlers.

1. De eerste pijler is de wettelijke AOW-uitkering. Iedere Nederlander heeft recht op een AOW-uitkering. Hoe hoog deze uitkering is, is afhankelijk van de burgerlijke staat en hoe lang je in Nederland hebt gewoond en gewerkt (vanaf je 15e levensjaar). 
2. De tweede pijler is het pensioen dat via de werkgever wordt opgebouwd. Pensioen opbouwen in de tweede pijler is trouwens niet altijd vanzelfsprekend zoals velen denken. Niet alle werkgevers bieden namelijk een pensioenregeling aan, maar de overgrote meerderheid gelukkig wel. Voor ZZP’ers of ondernemers valt deze pijler buiten beschouwing, omdat zij niet in loondienst zijn.
3. De derde pijler gaat over aanvullend pensioen op vrijwillige basis en wordt ook wel lijfrente genoemd. Hiermee kunnen particulieren en ZZP’ers op een fiscaal voordelige manier aanvullend pensioen opbouwen. Er zit wel een maximum verbonden aan het bedrag dat jaarlijks gestort mag worden. Dit bedrag wordt de jaarruimte genoemd.

Emigreren tijdens het opbouwen van pensioen

Emigreren heeft dus invloed op zowel de opbouw- als uitkeerfase van je pensioen. Wanneer je in Nederland werkt, ben je automatisch verzekerd voor AOW. Als je emigreert is dit niet meer het geval. Ieder jaar dat je niet bent verzekerd, wordt de AOW met 2% gekort. Als je dit wilt voorkomen bestaat de mogelijkheid om de premie voor AOW door te blijven betalen terwijl je in het buitenland woont. Dit kun je regelen via de Sociale Verzekeringsbank.

Verhuis je naar het buitenland maar blijf je in Nederland werken? En betaal je nog steeds belasting en premies in Nederland? Dan ben je hoogstwaarschijnlijk nog gewoon verzekerd voor uw AOW en veranderd er voor jou niets. Ook als je tijdelijk in het buitenland gaat werken, bijvoorbeeld via detachering blijf je doorgaans gewoon verzekerd voor AOW.

Impact op de tweede pijler; het wettelijk pensioen

Als je in loondienst bent bouw je naast de AOW ook via je werkgever pensioen op. Als je voor deze werkgever blijft werken in het buitenland verandert er niets aan het pensioen dat je opbouwt. Als je van werkgever wisselt (in je nieuwe woonland dus) dan is het belangrijk om na te gaan wat deze werkgever voor je pensioen heeft geregeld. Het opgebouwde pensioen in Nederland blijft gewoon staan en wordt op de AOW-gerechtigde leeftijd uitgekeerd.

TIP: op https://www.mijnpensioenoverzicht.nl kun je de hoogte van je opgebouwde AOW en pensioen checken (inloggen via digid). 

Impact op de derde pijler; de vrijwillige lijfrenterekening

Als je in de derde pijler een bedrag voor lijfrente hebt opgebouwd gelden hier andere regels voor. Hoeveel je precies per jaar opzij mag zetten voor je lijfrente is afhankelijk van het inkomen en waar je belastingplichtig bent. Als je emigreert naar het buitenland maar in Nederland belasting blijft betalen behoud je de jaarruimte en kun je deze jaarruimte gewoon blijven storten op een pensioenrekening.

TIP: bereken wel ieder jaar je jaarruimte opnieuw voordat je geld stort op je pensioenrekening!

Voor veel emigranten zal echter gelden dat ze geen belasting meer in Nederland betalen. In dat geval heb je hoogstwaarschijnlijk ook geen jaarruimte meer. Dit betekent dat je geen geld kunt storten op je pensioenrekening. Als je wel geld opzij wilt zetten voor de oude dag dan kan dit natuurlijk altijd met een (vrije) beleggings- of spaarrekening. Je hebt dan echter geen fiscaal voordeel.

De lijfrente die je al had opgebouwd tijdens je werkzame leven in Nederland, houd je in de meeste gevallen (afhankelijk van de kleine lettertjes van bank of verzekeraar) gewoon aan.

TIP: geef in dit geval de opgebouwde lijfrente op als conserverende aanslag bij de Belastingdienst. Woon je langer dan tien jaar in het buitenland? Dan kun je de opgebouwde waarde boetevrij opnemen. Meer hierover lees je op de website van de Belastingdienst.

Emigreren na de pensioenleeftijd

We komen hier in Hongarije veel landgenoten tegen die na hun pensionering genieten onder de zon van al het moois dat dit land te bieden heeft. Wat betekent emigratie voor hun pensioen? Voor de AOW-uitkering is dat geen probleem. Op de website van de Sociale Verzekeringsbank kun je controleren wat de gevolgen zijn van je emigratie naar een bepaald land.

Ook het pensioen dat is opgebouwd via de werkgever kun je in het buitenland ontvangen. Let op: controleer dit wel altijd bij je specifieke pensioenuitvoerder. Daarnaast is het belangrijk dat je de belasting in het land waar je gaat wonen controleert. Het kan namelijk zo zijn dat je zowel in het land waar je woonachtig bent als in Nederland belasting betaalt over je pensioen. Hier kun je bij de Nederlandse Belastingdienst (gedeeltelijke) vrijstelling voor aanvragen. Hongarije heft overigens geen belasting op pensioen en AOW gelden, dus daar kan nooit sprake zijn van dubbele belasting.

Het uitkeren van een lijfrente-product in het buitenland is minder gemakkelijk. Slechts enkele aanbieders bieden de mogelijkheid hiertoe. Brand New Day is een aanbieder die deze mogelijkheid aanbiedt vanaf halverwege 2020. Zij bieden een lijfrente-uitkering aan voor mensen die wonen in landen binnen de Europese Economische Ruimte. Dit zijn dus alle landen binnen de Europese Unie en Noorwegen, IJsland en Liechtenstein. Van deze mogelijkheid gaan ook wij volgend jaar gebruik maken, als (mede) oplossing voor ons pensioengat.

Als je liever geen uitkering voor je opgebouwde lijfrente aan wilt kopen, maar het in één keer wilt laten uitbetalen is dat ook mogelijk. Dan kun je de lijfrente afkopen. Maar hierbij loop je het risico dat je naast de verschuldigde inkomstenbelasting, ook een boete moet betalen. Dit is de zogeheten revisierente en bedraagt maximaal 20%. Laat je dus voor een eventuele afkoop goed informeren!

Denk jij ook na over emigreren?

Online is over dit onderwerp al heel veel geschreven. Je kunt je onder andere oriënteren op deze en deze website. Of laat je inspireren door bloggers die de sprong naar het buitenland al hebben gemaakt!  Ben je graag goed voorbereid en wil je weten welke financiële gevolgen dit voor jouw specifieke situatie heeft? Dan is het verstandig om een afspraak te maken met een financieel adviseur.