Pelgrimsroute Hongarije

Eén van de leukste dingen van een Digital Nomad zijn, is dat je volledig vrij bent in hoe je je tijd invult. Géén baas, géén kantoor en geen vaste werktijden meer voor ons. Dat betekent dat we op mooie, zonnige dagen er vaak op uit trekken. Bij minder mooi weer doen we dan online klussen of échte klussen in of om de boerderij.

Gisteren was het weer een stralende dag dus we stonden vroeg op om een flink stuk te gaan wandelen. Op een locatie die we van vrienden getipt kregen. De route begint zo'n drie kilometer voor een piepklein dorpje met de (voor Nederlanders) schier onuitspreekbare naam Püspökszentlászló. Dat betekent zoveel als Bisschop Sint Lazarus.

Als we de auto parkeren en in de bosrijke omgeving op pad gaan zien we al snel een bord met een tekst in Engels dat dit een deel is van de Hongaarse Pelgrimsroute (Hongaars: Zarandók út) van de Kathedraal van Esztergom naar de prachtig gelegen bedevaartkerk in Máriagyud. Deze route heet heel toepasselijk de Mária route.

We hadden er geen idee van dat er in Hongarije ook een Pelgrimsroute loopt. Later ontdekken we dat er zelfs een aantal zijn! Na twintig minuten lopen we het dorpje binnen. Dat is een plaatje! Het is ons al gauw duidelijk dat veel rijke Hongaren deze plek hebben uitgekozen voor hun tweede woning. Het uitzicht op de noordflank van de hoogste van de Mecsek heuvels, de Zengö (842 meter) van hier uit is spectaculair.

We wandelen verder door het rustige dorpje, waar druk gewerkt wordt aan een hotel (voor Pelgrims?). Laten we hopen dat het toerisme niet een al te grote stempel gaat drukken op deze landschappelijke idylle, want de rust die hier nu heerst is een echte verademing. Aan het einde van de dorpsstraat (die eindigt in een wandelpad de bossen in) staat het voormalig Bisschoppelijk kasteel. Een prachtig gebouw met een goed onderhouden arboretum met (onder andere) eeuwenoude Platanen. Het is nu buiten het toeristenseizoen. Dan wordt er geen entreegeld geheven blijkbaar want de poort staat open dus we nemen een kijkje.

De majestueuze oude bomen van het arboretum combineren fraai met het even mooie voormalige Bisschopsverblijf. De bisschop heeft hier echt een sprookje geschapen, al waren de bomen vast nog een stuk kleiner toen hij ze anderhalve eeuw geleden heeft aangeplant... We lopen nog een korte, goed aangegeven route de bergen in. Het is echt een aanrader om hier eens te gaan wandelen. We zullen dit zeker opnemen in de gastenboeken van de Vlinder- en Klompenboerderij zodat onze gasten hier ook van kunnen genieten. Terug bij de auto besluiten we nog een lekkere kop koffie met Cheesecake te eten bij Hosszu kávé. Dat is ook een aanrader ;-).

Wonen in een Lemen huis

Voorbeeld van een lemen boerderij (parásztház) in Hongarije

Veel mensen die ons kennen kijken wat vreemd op wanneer ze horen dat we in Hongarije in een lemen boerderij wonen. Tijdens onze zoektocht naar een geschikte woning hadden velen ons zelfs pertinent afgeraden om te kiezen voor een lemen huis. De associatie met een lemen huis is voor velen toch die van een armzalige goedkope stulp, enigszins vervallen met scheve ramen en deuren en met scheuren in de muren. Een beetje vergelijkbaar met een plaggenhut zoals je die vroeger ook tegenkwam op de Peel en in Drenthe. In het beste geval heeft zo'n lemen woning een grondige renovatie ondergaan, waarbij tenminste een deel is vervangen door 'echte' stenen muren en een nieuw pannendak met isolatieplaten.

Toch is leem eeuwenlang gebruikt als belangrijkste bouwmateriaal, vooral in streken waar verder weinig bouwmaterialen beschikbaar waren. Zo ook in de streek waar we nu wonen in het zuiden van Hongarije. De meeste oudere huizen en boerderijen zijn aan het einde van de negentiende eeuw of begin twintigste eeuw(!)gebouwd van zeer duurzaam stampleem. Op een fundering van natuursteen. En het gros van die huizen zijn anno nu, na meer dan honderd jaar nog steeds bewoond door tevreden bewoners en in een uitstekende staat, mits ze redelijk onderhouden en waterdicht gebleven zijn. Want vocht en regenwater zijn natuurlijk de ergste vijand van leem.

Een lange levensduur dus van meer dan honderd jaar. Dat valt van veel (flat)gebouwen in Nederland en België niet te zeggen. Hoe kan dat? Verdiend leem niet een veel betere 'naam' als bouwmateriaal?

Voordelen van leem

Een fijn binnenklimaat met lemen muren

Nu we een klein jaar in onze authentieke lemen zwabische boerderij (hongaars; parasztház) wonen kunnen we deze vraag met een volmondig 'ja' beantwoorden. Het viel ons meteen al op dat het binnenklimaat van de boerderij heel prettig is. Doordat de lemen muren vocht opnemen en weer afgeven heerst er eigenlijk altijd, op volledig natuurlijke wijze, een fijn binnenklimaat met optimale luchtvochtigheid. Het is niet voor niets dat mensen met astmatische klachten zich kiplekker voelen in een lemen huis. Daar kan geen enkel luchtverversingssysteem of klimaatregelsysteem aan tippen! Het is bovendien een volledig duurzaam bouwmateriaal waarbij geen chemische stoffen of fossiele emissies vrijkomen bij de productie of gebruik er van. De leem werd ter plekke gewonnen en verwerkt.

Leem heeft ook de prettige eigenschap dat het geluid uitstekend absorbeert. Het klinkt in huis daarom nergens hol en geluiden van buiten dringen nauwelijks door waardoor we van een ongestoorde nachtrust genieten. Vanwege de zestig tot zeventig centimeter(!) dikke lemen muren is ook de isolatiewaarde prima. Bovendien fungeert leem als een opslagmedium voor stralingswarmte. Wanneer we de kachel aan hebben, wordt een deel van deze stralingswarmte direct door de muren opgenomen en daarna geleidelijk weer afgegeven. Een soort natuurlijke 'knuffelmuur' dus. Probeer dat maar eens met een stenen of betonnen muur... Een ander voordeel is dat het onderhoud van een lemen muur erg voordelig is. Het laat zich makkelijk en goedkoop repareren. Elke doe het zelver kan gaatjes of scheuren eenvoudig bijwerken met rigips en een nieuwe laag kalkverf.

Nadelen van leem

Een lemen huis vereist wel regelmatig onderhoud...

Daarmee is meteen een belangrijk nadeel van leem benoemd. Leem als bouwmateriaal vereist het nodige aan extra onderhoud. Het is scheurgevoelig omdat het materiaal continue 'werkt' onder (grote) temperatuurverschillen. Dat is ook de reden dat een leegstaande lemen woning waarin niet gestookt wordt kan degraderen tot het bij ons zo bekende beeld van een half ingestorte ruïne. In werkelijkheid zijn hier echter vele tientallen jaren van verwaarlozing aan vooraf gegaan. Waren deze huizen redelijkerwijs onderhouden dan zouden ze nu ook nog in een prima staat verkeren.

Een ander nadeel is dat een lemen muur zich slecht laat na isoleren. Hoewel de basis isolatiewaarde van een (dikke) lemen muur in principe best goed is, zijn er in het verleden ook huizen gebouwd waarbij de muren eigenlijk niet dik genoeg zijn gemaakt. Veel mensen hebben vervolgens de fout gemaakt om deze muren op de standaard wijze na te isoleren. Namelijk door het gebruik van isolatieplaten of piepschuim platen (Tempex of Styropor). Met desastreuze gevolgen. Zoals gezegd heeft leem de uitstekende eigenschap van natuurlijke vochtregulator. De lemen muren moeten dan wel altijd kunnen 'ademen'. Wanneer de muur dan aan één kant luchtdicht wordt afgesloten laten de gevolgen zich raden; schimmelvorming, vochtplekken en in extreme gevallen zelfs een hele muur die zijn stabiliteit verliest.

Leem als modern bouwmateriaal

Moderne bouw met stampleem blokken (D)

Omdat het bewustzijn over de voordelen van het gebruik van duurzame materialen de laatste jaren enorm toeneemt, krijgt ook het gebruik van leem als bouwmateriaal een revival. Onder andere in Denemarken worden nu moderne gezinswoningen opgeleverd die voor een groot deel uit leem bestaan. Ook in landen als Duitsland, Oostenrijk maar ook in Nederland groeit het besef van de prettige eigenschappen van deze oeroude bouwstof. In Nederland zie je dit onder andere terug in de almaar populairder wordende stro / leembouw community. Wij begrijpen inmiddels precies waarom!

Plannen voor 2020

2019 was een jaar van verandering

2019 was voor ons een jaar van grote verandering. We verkochten ons huis in Nederland en emigreerden naar Hongarije. En we verbouwden een 115 jaar oude Zwabische carréboerderij om tot ons nieuwe thuis om daar een nieuw leven te starten. Een leven waarbij we meer in contact staan met de natuur en, zo bleek, ook met onszelf.

Dorpje Lengyel met midden onderaan de carréboerderij

De overgang van een tamelijk druk en stressvol leven in Nederland naar het rustige leven op het Hongaarse platteland is ons zeker niet tegengevallen. Het past beter bij wie we zijn, minder prikkels van buitenaf en meer stilstaan bij kleine momentjes; een voorbijvliegende roofvogel, het spechtenpaar in de abrikozenboom die we vanuit de woonkamer druk zien kloppen. Hout zagen en kloven. Op veel avonden vervangt kijken naar het vuur in het houtfornuis, waar we ook vaak op koken, de TV. In Nederland zouden we daarvoor op Mindfulness cursus gaan. Hier is het ons dagelijks leven.

Ook zijn we hier bewuster gaan leven, met een kleinere CO2 voetafdruk. Geen gas dus maar hout als hoofd- en bijverwarming, zonnepanelen voor elektra en een zonneboiler zorgt voor het sanitair warm water in de zomermaanden. Ook het aantal autokilometers zijn fors gedaald nu we niet meer allebei dagelijks naar het werk hoeven te rijden. De kilometers die we nog rijden worden 95% elektrisch afgelegd. Het voelt goed. En we willen snel aan de slag met de moestuin en kippetjes om ook qua voeding meer zelfvoorzienend te worden.

Veel plannen voor 2020

Nu we een beetje gesettled zijn komen als vanzelf weer nieuwe ideeën en plannen opborrelen. De verbouwing binnen mag dan (bijna) helemaal klaar zijn, buiten is er nog genoeg te doen!

De moestuin

Zoiets gaat het worden

Ik benoemde het al even. De moestuin staat hoog op ons to do lijstje en wordt het eerstvolgende project. Zodra het weer het toelaat gaan we aan de slag om een omheinde moestuin van circa tachtig vierkante meter te maken met verhoogde borders. Een speciale 'pluktuin' met Frambozen, Bramen en Blauwe bessen hebben we in het najaar al ingericht. Daar plukken we hopelijk in het voorjaar letterlijk de eerste vruchten van. Daarnaast gaan we in maart op zoek naar een stuk of drie leuke legkippen. Die horen er echt bij en bovendien voorzien ze ons elke dag van een paar verse eieren!

Het gastenhuis annex kantoor

Volgend project

De aanbouw aan het woonhuis ligt er nu nog desolaat bij. Jaren van achterstallig onderhoud heeft dit gebouwtje van circa 25 vierkante meter zichtbaar geen goed gedaan. Het dak is inmiddels gerepareerd want daar zat al een paar jaar een gapend gat in. Als gevolg daarvan is wel het plafond deels naar beneden gekomen waardoor het nu eerder de aanblik heeft van een ruïne dan een aanbouw.

Daar willen we dit jaar dus verandering in brengen. Een complete renovatie staat op het program. De lemen muren worden deels vervangen door een stenen muur, de schoorsteen wordt gerepareerd voor een later te plaatsen houtkacheltje, de antieke ramen en deur worden opnieuw geplaatst (het liefst behouden we de rustieke uitstraling). Een nieuw plafond van houten schroten en een nieuwe tegelvloer. De wanden krijgen een broodnodige nieuwe pleisterlaag. We kennen inmiddels een aantal betrouwbare vakmensen uit de buurt die we hiervoor kunnen inschakelen.

Na renovatie wordt dit een eenvoudig gastenhuisje voor familie en vrienden en misschien ook Work Away'ers (zie verder in deze post). Daarnaast gaat het ook gebruikt worden als separate werkplek. Een plekje waar je in alle rust een blogje kunt tikken, met uitzicht op de tuin en het landschap. Ik verheug me er al op!

Natuurstenen paadje en andere klusjes

Een barstje meer

Langs de veranda loopt nu een betonnen pad die al aardig wat scheuren en slechte plekken heeft waardoor het niet zo fijn lopen meer is. Dit jaar gaan we hier natuurstenen platen over heen leggen (met cement). Dat heeft meteen een heel andere uitstraling dan dat saaie beton.

Er zijn ook nog tal van andere klussen en klusjes te doen komend jaar. De stal heeft nieuwe goten nodig want die zijn zo lek als een mandje, de voorgevel mag een nieuw likje verf en aan de stalgevel hangen wat planken die aan vervanging toe zijn. Dat zijn klussen die we zelf doen.

 Workaway Host

We overwegen om ons dit jaar, zodra het gastenhuisje gereed is, aan te melden als host voor Workaway. Dat is een platform waarmee vrijwilligers (vaak studenten) op zoek gaan naar werkplekken in het buitenland voor een culturele uitwisseling. Van vrijwilligers of "workawayers" wordt dan verwacht dat ze een vooraf afgesproken hoeveelheid tijd per dag (meestal zo'n vier uur) meewerken in ruil voor onderdak en voedsel, dat wordt verstrekt door de Host. We hebben eigenlijk altijd klussen genoeg zoals de moestuin, stookhout klaarmaken, meehelpen bij verhuur vakantiewoningen en kleine reparaties. Wij zullen de vrijwilligers op onze beurt leren hoe ze op een houtfornuis kunnen koken en hoe het koken met een solarcooker nou precies gaat.

Zoektocht naar beleggingspand voortzetten

Naast de verhuur van de vakantiewoningen en wat onregelmatige inkomsten uit online activiteiten hebben we op dit moment geen vaste inkomstenbron. Om daar verandering in aan te brengen blijven we ook in 2020 actief op zoek naar een interessant beleggingspand. Op die manier verzekeren we ons ook in de financieel slechte wintermaanden van een basisinkomen waarmee we de maandelijks terugkerende kosten kunnen dekken, zonder onze financiele buffer aan te hoeven spreken.

Uitstapjes

Schiereiland Tihany bij het Balatonmeer

Het is natuurlijk niet alleen maar werk, werk in 2020. We willen natuurlijk ook er op uit! Voor dit jaar hebben we plannen om het mooie schiereiland Tihany te bezoeken in ons nieuwe woonland. Dat is helemaal niet ver weg en toch zijn we er nog nooit geweest. Daar moet verandering in komen vinden we. Ook staat een bezoek aan de prachtige Plitvice meren in Kroatië op het programma. Van hier uit is dat ongeveer zo'n vier uur rijden, dus ook dat is goed te doen. Omdat we in het zomerseizoen veel gasten hebben in de vakantiehuizen zullen we deze uitstapjes in het voor- en najaar doen. Een voordeel is dat het dan wat minder druk is op deze toeristische bestemmingen.

In 2020 net zo genieten als in 2019

Misschien wel het belangrijkste voornemen voor 2020 is dat we vooral niet vergeten te genieten van al het moois wat op ons pad komt. Net als in 2019 laten we weer veel ruimte vrij voor het onverwachte. We hebben geleerd dat de mooiste momenten in het leven zich niet laten organiseren of plannen. Nee, die overkomen je gewoon, mits je je daarvoor openstelt en tijd voor vrijmaakt.

IK VERTREK met (vroeg)pensioen

Voordat we in maart 2019 daadwerkelijk naar Hongarije emigreerden kwamen er veel dingen op ons af. Naast het geregel van inpakken, huisverkoop, verzekeringen en contracten opzeggen, de verhuiswagen, ook nog duizend andere dingen en - niet vergeten - stickers.

Een niet te onderschatten onderdeel waar we bij stil moesten staan voor vertrek was ons pensioen. Wanneer je, net als wij, ver vóór je pensioenleeftijd, emigreert ontstaat er namelijk een flink pensioengat. Want als je niet meer woont en werkt in Nederland stopt logischerwijs ook je pensioen- en AOW opbouw. En dat betekent iets voor je (financiële) toekomst. Best belangrijk om te weten dus voor (aspirant) emigranten. Vandaar dat ik hier - in samenwerking met pensioenaanbieder voor zzp'ers Brand New Day - een aparte blogpost waag over de mogelijkheden die er zijn om dit pensioengat 'te dichten'.

Hoe zit dat nou precies met je (Nederlandse) pensioen? 

Om de gevolgen van emigreren voor je pensioenopbouw uit te kunnen leggen, is het handig om eerst kort in te gaan op het Nederlandse pensioenstelsel. Dit stelsel heeft verschillende onderdelen, de pijlers. Er zijn drie (officiële) pijlers.

1. De eerste pijler is de wettelijke AOW-uitkering. Iedere Nederlander heeft recht op een AOW-uitkering. Hoe hoog deze uitkering is, is afhankelijk van de burgerlijke staat en hoe lang je in Nederland hebt gewoond en gewerkt (vanaf je 15e levensjaar). 
2. De tweede pijler is het pensioen dat via de werkgever wordt opgebouwd. Pensioen opbouwen in de tweede pijler is trouwens niet altijd vanzelfsprekend zoals velen denken. Niet alle werkgevers bieden namelijk een pensioenregeling aan, maar de overgrote meerderheid gelukkig wel. Voor ZZP’ers of ondernemers valt deze pijler buiten beschouwing, omdat zij niet in loondienst zijn.
3. De derde pijler gaat over aanvullend pensioen op vrijwillige basis en wordt ook wel lijfrente genoemd. Hiermee kunnen particulieren en ZZP’ers op een fiscaal voordelige manier aanvullend pensioen opbouwen. Er zit wel een maximum verbonden aan het bedrag dat jaarlijks gestort mag worden. Dit bedrag wordt de jaarruimte genoemd.

Emigreren tijdens het opbouwen van pensioen

Emigreren heeft dus invloed op zowel de opbouw- als uitkeerfase van je pensioen. Wanneer je in Nederland werkt, ben je automatisch verzekerd voor AOW. Als je emigreert is dit niet meer het geval. Ieder jaar dat je niet bent verzekerd, wordt de AOW met 2% gekort. Als je dit wilt voorkomen bestaat de mogelijkheid om de premie voor AOW door te blijven betalen terwijl je in het buitenland woont. Dit kun je regelen via de Sociale Verzekeringsbank.

Verhuis je naar het buitenland maar blijf je in Nederland werken? En betaal je nog steeds belasting en premies in Nederland? Dan ben je hoogstwaarschijnlijk nog gewoon verzekerd voor uw AOW en veranderd er voor jou niets. Ook als je tijdelijk in het buitenland gaat werken, bijvoorbeeld via detachering blijf je doorgaans gewoon verzekerd voor AOW.

Impact op de tweede pijler; het wettelijk pensioen

Als je in loondienst bent bouw je naast de AOW ook via je werkgever pensioen op. Als je voor deze werkgever blijft werken in het buitenland verandert er niets aan het pensioen dat je opbouwt. Als je van werkgever wisselt (in je nieuwe woonland dus) dan is het belangrijk om na te gaan wat deze werkgever voor je pensioen heeft geregeld. Het opgebouwde pensioen in Nederland blijft gewoon staan en wordt op de AOW-gerechtigde leeftijd uitgekeerd.

TIP: op https://www.mijnpensioenoverzicht.nl kun je de hoogte van je opgebouwde AOW en pensioen checken (inloggen via digid). 

Impact op de derde pijler; de vrijwillige lijfrenterekening

Als je in de derde pijler een bedrag voor lijfrente hebt opgebouwd gelden hier andere regels voor. Hoeveel je precies per jaar opzij mag zetten voor je lijfrente is afhankelijk van het inkomen en waar je belastingplichtig bent. Als je emigreert naar het buitenland maar in Nederland belasting blijft betalen behoud je de jaarruimte en kun je deze jaarruimte gewoon blijven storten op een pensioenrekening.

TIP: bereken wel ieder jaar je jaarruimte opnieuw voordat je geld stort op je pensioenrekening!

Voor veel emigranten zal echter gelden dat ze geen belasting meer in Nederland betalen. In dat geval heb je hoogstwaarschijnlijk ook geen jaarruimte meer. Dit betekent dat je geen geld kunt storten op je pensioenrekening. Als je wel geld opzij wilt zetten voor de oude dag dan kan dit natuurlijk altijd met een (vrije) beleggings- of spaarrekening. Je hebt dan echter geen fiscaal voordeel.

De lijfrente die je al had opgebouwd tijdens je werkzame leven in Nederland, houd je in de meeste gevallen (afhankelijk van de kleine lettertjes van bank of verzekeraar) gewoon aan.

TIP: geef in dit geval de opgebouwde lijfrente op als conserverende aanslag bij de Belastingdienst. Woon je langer dan tien jaar in het buitenland? Dan kun je de opgebouwde waarde boetevrij opnemen. Meer hierover lees je op de website van de Belastingdienst.

Emigreren na de pensioenleeftijd

We komen hier in Hongarije veel landgenoten tegen die na hun pensionering genieten onder de zon van al het moois dat dit land te bieden heeft. Wat betekent emigratie voor hun pensioen? Voor de AOW-uitkering is dat geen probleem. Op de website van de Sociale Verzekeringsbank kun je controleren wat de gevolgen zijn van je emigratie naar een bepaald land.

Ook het pensioen dat is opgebouwd via de werkgever kun je in het buitenland ontvangen. Let op: controleer dit wel altijd bij je specifieke pensioenuitvoerder. Daarnaast is het belangrijk dat je de belasting in het land waar je gaat wonen controleert. Het kan namelijk zo zijn dat je zowel in het land waar je woonachtig bent als in Nederland belasting betaalt over je pensioen. Hier kun je bij de Nederlandse Belastingdienst (gedeeltelijke) vrijstelling voor aanvragen. Hongarije heft overigens geen belasting op pensioen en AOW gelden, dus daar kan nooit sprake zijn van dubbele belasting.

Het uitkeren van een lijfrente-product in het buitenland is minder gemakkelijk. Slechts enkele aanbieders bieden de mogelijkheid hiertoe. Brand New Day is een aanbieder die deze mogelijkheid aanbiedt vanaf halverwege 2020. Zij bieden een lijfrente-uitkering aan voor mensen die wonen in landen binnen de Europese Economische Ruimte. Dit zijn dus alle landen binnen de Europese Unie en Noorwegen, IJsland en Liechtenstein. Van deze mogelijkheid gaan ook wij volgend jaar gebruik maken, als (mede) oplossing voor ons pensioengat.

Als je liever geen uitkering voor je opgebouwde lijfrente aan wilt kopen, maar het in één keer wilt laten uitbetalen is dat ook mogelijk. Dan kun je de lijfrente afkopen. Maar hierbij loop je het risico dat je naast de verschuldigde inkomstenbelasting, ook een boete moet betalen. Dit is de zogeheten revisierente en bedraagt maximaal 20%. Laat je dus voor een eventuele afkoop goed informeren!

Denk jij ook na over emigreren?

Online is over dit onderwerp al heel veel geschreven. Je kunt je onder andere oriënteren op deze en deze website. Of laat je inspireren door bloggers die de sprong naar het buitenland al hebben gemaakt!  Ben je graag goed voorbereid en wil je weten welke financiële gevolgen dit voor jouw specifieke situatie heeft? Dan is het verstandig om een afspraak te maken met een financieel adviseur. 

Na negen maanden...

[December 2019] Aan het einde van de veranda langs de boerderij is een heerlijk zit plekje gecreëerd. De kracht van de zon ebt wat weg in november. Het buitenleven is wat ons hier in Hongarije echter aantrekt. Met dit plekje kunnen we hier ook in het najaar nog van genieten. Vanaf het bankje met een vers bakje koffie zien we de spechten, roodborstjes, Vlaamse gaaien, koolmeesjes en buizerds voorbij trekken. We zien (en horen!) zelfs een aantal kraanvogels die over de hoeve vliegen. Ze verzamelen zich vast voor hun verre reis naar Afrika. We boffen met zo'n heerlijk najaar. Een week bezoek uit Nederland levert ook gezellige momenten op met zonnige foto's. Onze trouwe vakantiegast Angelique is hier maar liefst voor de zesde keer en zoals we begrepen is dit zeker niet haar laatste keer.

De tuinmuur met poorten en hekwerk zijn na maanden eindelijk helemaal klaar. Het heeft veel te lang geduurd naar ons gevoel. De Nederlandse mentaliteit dat afspraak ook afspraak is, loopt toch een tikkeltje anders in Hongarije. We beginnen er aan te wennen. Het fenomeen 'tijd' wordt hier heel anders beleefd en gewaardeerd. Maar laten we nu gelegenheid en tijd genoeg hebben en dat gejaagde Nederlandse gevoel aan de kant kunnen leggen. Het blijft voor ons echter omschakelen.

Typisch Hongaars cultuurverschijnsel; de goede man - hier bedoelen we niet Sinterklaas of de kerstman mee maar de klusjesman - staat rond een uur of één voor de deur. En neemt uitgebreid de tijd om ons persoonlijk te komen vertellen dat hij niet zoals afgesproken vandaag, maar morgen komt... Het is nu nog maar de vraag of hij dan wel komt. Dat weten we inmiddels. We laten het los en besluiten er niet op te wachten. Actie! Simpele klussen doen we immers zelf. Het lakken van hekwerk en de poorten, een gedeelte van voorkant huis schilderen we wit met pleisterkalk. We maken plannen voor de moestuin en geven nog een klusje uit handen om een plafond te maken van OSB platen in de stookruimte. Want daar kijk je nu naar een lemen plafond van 115 jaar oud, die er logischerwijs niet nieuw meer uitziet... Extra plafondisolatie met Rockwool op de zoldervloer doen we komende winter dan weer zelf.

Het moestuin plan is er. We gaan voor een ontwerp met verhoogde planten borders, ongeveer zoals op het plaatje. Rob spit de tuin om en we kopen kippengaas voor de omheining om hongerige konijntjes weg te houden. Een oude tractor band die we in de stal vonden gebruiken we als verhoogde border in het midden van de moestuin om de aardbeienplantjes in te poten. Van oude ramen uit de stal maken we een mini kweekkasje. We nemen onze groente- en plantenzaden door en bekijken wanneer deze gepoot kunnen worden. Zo gaan de gekregen tulpenbollen de grond in, naast de andere leuke planten die er al staan zoals irissen, blauwe druifjes, rozen, akelei, slaapmutsjes

Afgelopen dinsdag kregen we onverwachts nog meer bezoek uit Nederland. Een oud collega van Rob met zijn vriendin. Op doorreis van Boedapest naar stad Pécs met de bedoeling om naast Hongarije ook de Plitvice meren in Kroatie te bewonderen. We kregen een dag later prachtige foto's doorgestuurd van dit Unesco natuurgebied en watervallen op zo'n vijf uur reizen van ons. Dit nemen we mee als must see tip in de gastenklapper van de Vlinder-, en Klompenboerderij.

De laatste maand van het jaar geeft aanleiding om terug te blikken op ons avontuur tot nu toe in Hongarije. Negen maanden van leuke en vaak onverwachte ontmoetingen met Hongaren, Nederlanders en een Zwitsers stel in de buurt. Het fijne dorp Lengyel met haar hartelijke bewoners, de heuvelachtige mooie natuur. We voelen ons heel rijk met alles om ons heen.

Ook de goede verhuur van zowel de Vlinder- als Klompenboerderij, toffe gasten, geïnteresseerde berichtjes en bovenal de drie onverwachtse bezoekjes waar mensen de tijd nemen om je op te zoeken en live te ontmoeten in ons Magyarenland, doet ons goed. We hebben al zin in de komende feestdagen hier. Lekkere gerechten maken in en op het houtfornuis!

Top 5 van online bijverdiensten

Let's talk money. In deze blogpost had ik het er over dat we naast inkomen uit huur van vakantiewoningen ook online inkomsten uit diverse bronnen hebben om onze nieuwe leefstijl in Hongarije te bekostigen. Veel mensen zouden dit ook graag willen. In deze post ga ik daarom nader in op mijn persoonlijke Top 5 van online bijverdiensten en wat er bij komt kijken om op deze manier een min of meer passief inkomen te verwerven.

1. Affiliate inkomsten

Omdat ik het leuk vind om websites te maken (en bij te houden) kwam ik al gauw in aanraking met het fenomeen affiliate marketing. Affiliate marketing is een term die niet bij iedereen een belletje zal doen rinkelen. Daarom hier een korte uitleg over deze vorm van online marketing. Het houdt in dat je op je blog of website, bedrijven (adverteerders) toelaat om hun producten of diensten aan te bieden. Wanneer die diensten of producten overeen komen met het onderwerp van je website, bestaat de kans dat mensen die je website bezoeken ook geïnteresseerd zijn in dergelijke producten.

Wanneer bezoekers van je website dan een product of dienst kopen bij dat bedrijf via jouw website, krijg je een commissie. Vaak hoeven bezoekers niet eens direct het product aan te schaffen. Wanneer bijvoorbeeld een week later alsnog iets wordt gekocht via je website, zal het bedrijf zien dat jij verantwoordelijk bent voor die klant en krijg je alsnog je commissie.

Die commissie bestaat meestal uit een (gering) percentage van het aangekochte of een vast bedrag van enkele euro's. Niet een manier om snel rijk te worden dus (tenzij je de eigenaar bent van NU.nl) maar wel een leuke bijverdienste. Als je toch al tijd en moeite in een website hebt gestopt, kun je daar net zo goed een beetje geld mee verdienen. Al was het alleen maar om de hostingkosten te dekken, toch? En een website is 24 uur per dag 'open'.

Met deze blog meegeteld heb ik op dit moment 19 websites. De meeste hebben als thema vakantie vieren. Veel mensen houden hier van en dat is een voordeel. Zo zijn daar de websites van onze vakantiewoningen (Klompen- en Vlinderboerderij), een website over vakantie aan het Balatonmeer en Kroatië en een website over vakantiehuisruil. Daarnaast een aantal startpagina's over onderwerpen die me interesseren en die ik zelf vaak gebruik als snelkoppeling om zaken snel op te zoeken. 

Om aanspraak te kunnen maken op deze manier van online inkomsten moet je je aanmelden bij een affiliate platform. In Nederland zijn een aantal van zulke platformen. De grootste zijn Tradetracker en Daisycon. Daarnaast zijn ook Awin, Paypro en Tradedoubler grotere spelers op de online markt. Zodra je bent geaccepteerd als 'publisher' kun je de campagnes van aangesloten bedrijven promoten door link verwijzingen te plaatsen op je website. En zo een begin maken met passief inkomen!

2. Verdienen met het invullen van enquetes

Een meer laagdrempelige manier waarmee ik online geld verdien is door het invullen van enquetes en marktonderzoeken. Deze online marktonderzoek bureaus worden gefinancierd door verschillende bedrijven die data willen verzamelen om inzichten te krijgen in wat consumenten willen. Je krijgt dan betaald door het bedrijf wanneer je een enquête succesvol hebt ingevuld. Het invullen van een enquête duurt meestal tussen de 10 en 25 minuten. Het bedrag dat je krijgt voor het invullen van een enquête verschilt behoorlijk. Dat is onder andere afhankelijk van de gegevens die er over jou bekend zijn en afhankelijk van de site waar je de enquêtes invult. 

De grootste speler in deze branche in Nederland is Euroclix. Ik ben daar een tijdje deelnemer (zie ook de banner rechts op de pagina) en heb er al een aardig zakcentje verdiend. Het is een onderzoeksbureau dat werkt in opdracht voor verschillende grote (Nederlandse) bedrijven zoals Dell, Telegraaf, Marktplaats, ANWB. Het bedrijf is actief in Nederland, Duitsland, Frankrijk en België en kent al meer dan 50.000 leden. Bij deze site verdien je zogenaamde Clix, deze kun je inwisselen voor geld. Het leuke aan dit systeem is dat hoe meer Clix je hebt, hoe meer je voor je Clix ontvangt. Zo krijg je voor 1.000 Clix €10,00 (€0,01 per Clix), maar wanneer je bijvoorbeeld 10.000 Clix inwisselt ontvang je 50% meer per Clix (€0,015 per stuk). Voor deze site ligt de gemiddelde beloning voor het invullen van enquêtes tussen de 75 en 200 Clix (wat dat in geld betekent is afhankelijk van hoe lang je wacht met het verzilveren van je Clix). Wanneer je je aanmeld als deelnemer krijg je bovendien een welkomstbonus van 150 Clix. Een bijkomend voordeel is dat ook aankopen via Euroclix je Clix opleveren. Zo kun je bijvoorbeeld met een reisje via Booking.com of bestelling bij HEMA ook geld (terug)verdienen!

3. Inkomsten door artikelen te schrijven 

Via de leuke blog van Lonneke Lodder werd ik getipt op deze mogelijkheid. Via InfoNu is het mogelijk om geld te verdienen door artikelen te schrijven over onderwerpen die jij interessant vindt!

Hoe? Heel eenvoudig. Je maakt net als mij een account aan op InfoNu. en begint met je eerste artikel.

Wanneer je een artikel hebt geschreven zorgt InfoNu er voor dat het artikel wordt geïndexeerd in Google en dat er bij het het artikel advertenties worden weergegeven. Wanneer bezoekers klikken op deze advertenties kun je hieraan (een beetje) geld verdienen. Het voordeel van het schrijven van artikelen bij InfoNu, is dat ze hoog aangeschreven staat bij de zoekmachine Google. Je artikel zal dus goed worden gevonden door potentiële bezoekers.

4. Foto's te gelde maken

Ik vind fotograferen wel aardig, maar mijn vrouw is pas écht een gepassioneerde fotografe. En ze heeft nog talent ook. Bovendien wonen we in een prachtige natuurrijke omgeving hier in zuidwest Hongarije. Dus waarom ook daar niet een beetje passief inkomen mee verdienen?  Op sites zoals iStockphoto en Shutterstock kun je foto's die je hebt gemaakt aanbieden. Klanten zoeken hier op bepaalde trefwoorden waarmee ze jouw foto kunnen vinden naast de foto's van vele anderen... Dus open een account en zorg voor professionele en scherpe foto's. Over het algemeen verdien je ook hier niet veel per verkoop, maar met een flink aantal foto's kun je maandelijks toch een klein zakcentje verdienen. Met name foto's met een duidelijk thema doen het daarbij goed, bijvoorbeeld kerst, fruit, natuur, koppels en eten etcetera.

5. Vertaalwerk 

Sinds kort heb ik me aangemeld bij Fairlingo. Dit platform brengt vertalers en opdrachtgevers bij elkaar voor vertaalklussen. Ik vind dit werk met name interessant tijdens de herfst en winterperiode. Er is dan weinig werk in de (moes)tuin te doen en vaak te koud of te nat voor buitenklussen aan de boerderij. Aanmelden gaat heel eenvoudig. Je geeft aan in welke talen je vertaalopdrachten uit wilt voeren en wat je niveau is (beginner, ervaren of pro). Voor de hogere niveaus moet je een vertaalcertificaat kunnen overleggen. Een voordeel is dat Fairlingo voor je op zoek gaat naar opdrachten en je (bij een match) een mail stuurt wanneer ze een opdracht voor je hebben. Je kunt die dan al dan niet accepteren. Een nadeel is dat je zelf niet actief op zoek kunt gaan naar potentiële opdrachtgevers. Bij vacaturesite Indeed kan dit wel en daarom heb ik ook daar een account aangemaakt als beschikbare vertaler.

Zo, nu weet je wat mijn persoonlijke top 5 van online inkomsten bronnen is. Rijk wordt ik er nog niet van, maar alle kleine beetjes helpen en ik hoef er niets voor te laten. It all adds up. Natuurlijk ben ik altijd op zoek naar aanvullende hossel klussen. Heb jij ook een leuke online side hustle of verdien je misschien wel je volledige inkomen online? Ik ben benieuwd!

Gasloos in Hongarije

In de vorige blogpost had ik het er over (bij kopje energie) dat onze Hongaarse boerderij wordt verwarmd met een houtgestookt centraal verwarming systeem. In Hongarije is zo'n houtketel een veel voorkomende verschijning. De ketel zat er dan ook al in toen we het huis kochten, naast een aanvullende gasgestookte ketel (die we inmiddels hebben laten verwijderen). In Nederland  kom je deze manier van verwarmen op hout nog maar zelden tegen. Daarom een aparte blogpost over de verschillen van verwarmen tussen Hongarije en Nederland / België.

Gas als statussymbool

In Nederland wordt (nog) hoofdzakelijk op gas gestookt. In België vaak op stookolie (mazout). In beide landen is overigens de druk groot om over te stappen op een minder vervuilende, hernieuwbare energiebron. De Nederlandse overheid zet hierbij zelfs stevig in om op termijn alle huizen 'gasloos' te maken. Het Gronings gas debacle heeft dit streven in een stroomversnelling gebracht. Nieuwbouwwoningen worden nu niet meer voorzien van een gas aansluiting. Een warmtepomp (al dan niet in combinatie met zonnepanelen om de energie voor die pomp op te wekken) wordt vaak als alternatief genoemd. Met een investering van minimaal €5000,- geen goedkope oplossing.

In Magyarenland echter is deze roep om 'van het gas af te gaan' vreemd genoeg nergens te horen. Sterker, ik ken veel mensen die onlangs nog zijn overgestapt op gas als verwarmingsbron! Of dit serieus overwegen. Dat heeft te maken met de voordelige gasprijs hier en het comfort van een thermostaat geregelde verwarming. Veel mensen, vooral die op leeftijd, zien bovendien op tegen het werk dat gepaard gaat met het meest voor de hand liggende alternatief, de houtkachel. Zagen, kloven, stapelen en manden hout sjouwen naar de ketel. Ze zeggen niet voor niks dat je het van hout 3 keer warm krijgt... Daarbij is stoken op gas een soort van 'statussymbool' in Hongarije. Een bewijs van vooruitgang. Dat veel dorpen niet eens aangesloten zijn op het gasnet maakt de optie alleen maar begeerlijker voor diegenen de wel 'aan het gas' kunnen.

De kringloop van hout

Waarom hebben wij dan -heel eigenwijs- gekozen om het bestaande hout cv systeem te handhaven en juist de gasleiding en -ketel uit het huis te laten slopen? In mijn vorige blogpost had ik uitgelegd dat we graag zoveel mogelijk zelfvoorzienend en zo min mogelijk afhankelijk zijn van nutsbedrijven. Bovendien zijn we niet dol op fossiele brandstoffen die onze planeet zo in de problemen hebben gebracht. En ook niet op de hele keten van leveranciers en distributeurs die ons die 'producten' met een heel mooie winst  aansmeren  verkopen. Zodat de aandeelhouders weer tevreden zijn.

Maar, hoor ik je denken, is hout dan ook geen fossiele brandstof? Daar komt toch ook koolstofdioxide of CO2 bij vrij wanneer het wordt verbrand? Dat klopt natuurlijk. Maar hout heeft één belangrijke eigenschap die kolen, olie en gas niet hebben. Bomen slaan namelijk de CO2 op in hun hout die ze eerder uit de lucht hebben gehaald door fotosynthese. Daarmee vormt zich een CO2 kringloop; de CO2 die verbrandt in je kachel is immers eerder door de boom al 'gecompenseerd'. Voorwaarde voor deze kringloop is dat elke gekapte boom wordt vervangen door een nieuw exemplaar en dat er een tijdsverschil zit tussen de afgifte en opname van de CO2 (dit wordt ook wel de CO2 schuld genoemd). We kopen ons hout daarom bij voorkeur bij (lokale) FSC gecertificeerde bedrijven die dit principe van duurzaam bosbeheer ook aantoonbaar uitvoeren. We zagen ook een deel van het hout uit onze eigen tuin. De gesnoeide takken laten we weer aangroeien. Da's ook 100 procent duurzaam, heeft geen transport nodig en hebben we letterlijk zelf in de hand.

Voorbeeld: hout cv met buffervat

Dan het punt van comfort. Het is natuurlijk heerlijk om bij thuiskomst op een koude avond een slinger te geven aan de thermostaat en meteen de behaaglijke warmte te voelen. Een stuk comfortabeler dan eerst buiten hout te halen, de kachel aan te maken en vervolgens kleumend op de bank te wachten tot de temperatuur een beetje aangenaam begint te worden... Veel mensen associëren comfort ten onrechte met een gas cv ketel en weten niet dat je hetzelfde comfort ook met een houtkachel kunt hebben. Jazeker, wij hebben óók een thermostaat waar we een slinger aan kunnen geven zonder eerst de houtketel op te stoken! Hoe?

Low Tech Rocks

Met een verbluffend eenvoudige maar efficiënte techniek; een buffervat! In dit onlangs geïnstalleerde vat wordt de stralingswarmte van de ketel doorgegeven en opgeslagen in de 500 liter water van het buffervat. Dit verwarmde water wordt vervolgens geleidelijk weer afgegeven aan de radiatoren in huis. Thermostaat gestuurd. We hebben het deze week uit kunnen testen. Als de houtketel één keer wordt gestookt stijgt de watertemperatuur in de buffer ongeveer tot 80 graden en daar kan de boerderij vervolgens ongeveer 20 uur mee verwarmd worden. Da's niet alleen heel comfortabel, het bespaart ook veel stookhout! Ik schat in dat we met een buffervat zeker 30 procent hout besparen. En dat is mooi meegenomen, want een kuub gecertificeerd hout kost hier inclusief transport aan huis rond de €60.

Hout is ook leuk om naar te kijken...

Een ander aspect is het werk dat je hebt met hout. Hout is inderdaad bewerkelijk. En daarmee het beste argument om niet voor houtverwarming te kiezen, zeker voor mensen die slecht ter been zijn. Wij vinden het werken met hout echter heerlijk; het zorgt voor de nodige lichaamsbeweging en er gaat niks boven de geur van hout! In de zomer stapelen we het hout als een borstwering rond het terras van de buitenkeuken zodat we ook dan van de geur (en het leuke uitzicht op de stammetjes) kunnen genieten.

Een kwestie van kuubs

Naast het werk heb je ook ruimte nodig om je hout op te slaan. Goed stookhout moet twee jaar op een droge, zonnige plek worden opgeslagen voordat het droog genoeg is om te stoken. En je hebt al snel tien kuub hout nodig wanneer je het als hoofdverwarming gebruikt. Ook de houtketel met buffervat zijn geen kleine jongens. Je hebt er een separate stookruimte voor nodig.

Gelukkig is bij onze woonboerderij voor beide plaats genoeg, maar ruimte is wel een belangrijk punt om mee te nemen wanneer je een hout cv installatie overweegt. Daarnaast is houtstook in dichtbevolkte woonwijken minder geschikt in verband met rookoverlast, vooral bij windstil en mistig weer. Overigens kun je rookoverlast eenvoudig voorkomen. Door enkel droog en onbewerkt hout te gebruiken! Deze en meer tips over het gebruik van hout voor verwarming zijn terug te lezen in het boek 'de man en het hout' van de Noorse schrijver Lars Mytting. Een echte must read en naslagwerk voor elke (potentiële) houtstoker!

Ben jij ook een houtstoker? Of misschien net als ons overgestapt van verwarming met aardgas naar pellets of hout? Of denk je er over na? Laat gerust hier je vragen / overpeinzingen / ervaringen achter!

Vaste lasten Hongarije versus Nederland

Nu we ruim een half jaar in Hongarije wonen en ter aanvulling op deze blogpost, dacht ik dat dit een goed moment is om vaste lasten tussen Nederland en Hongarije eens naast elkaar te leggen. Altijd een interessant topic voor Nederlanders (en Belgen) toch? Hoe goedkoop is het leven in Hongarije nu echt. De verschillen zijn in 7 rubrieken op een rij gezet. Zoek de zeven verschillen dus. Om een goede vergelijking te krijgen heb ik rekening gehouden met de vaste lasten van de woonboerderij in Hongarije. Dus zonder de vaste kosten van de vakantiehuizen. Deze worden overigens betaald uit de inkomsten van verhuur.

Huis

Veranda boerderij

In Reuver (NL) hadden we een aflossingsvrije hypotheek op onze 'door garage geschakelde hoekwoning' met energielabel A uit 2005. Deze hypotheek hadden we in de jaren voor ons vertrek naar Hongarije voor een groot deel afgelost waardoor de lasten op het laatst erg meevielen. Maar het maakt wel meteen een verschil, omdat we in Hongarije hypotheekvrij en aflossingsblij (...) zijn. De opbrengst van onze Nederlandse woning gebruiken we nu als startkapitaal voor ons Hongarije avontuur. De authentieke Hongaarse woonboerderij in het kleine dorp Lengyel uit 1905 (en energielabel E) waar we nu wonen zou in Nederland voor ons financieel trouwens onbereikbaar zijn geweest, met zijn ruim honderdvijftig vierkante meter woonruimte, tweehonderd vierkante meter stallen en bijgebouwen en een grondstuk van 6000 vierkante meter. De huizen zijn in Hongarije een stuk goedkoper dan in Nederland (denk aan een factor 10), maar ze zijn vaak ook met achterstallig onderhoud en een gedateerde inrichting. Bijna altijd zijn verbouwingswerkzaamheden nodig. Dat betekent in praktijk dat je de aankoopprijs moet verdubbelen. Het voordeel daarvan is dat je het geheel naar eigen smaak kunt inrichten.

Ook het voorzieningenniveau is minder dan in Nederland. In Reuver liepen we in vijf minuutjes naar de Albert Heijn, PLUS of LIDL. Nu rijden we een half uur (over een prachtige route, dat wel) om bij de TESCO, LIDL of ALDI te komen. In praktijk is dat geen probleem omdat we in één keer boodschappen doen voor de hele week. In Reuver gingen we elke dag met alle impulsaankopen die daar bij horen...

Score: Reuver €148 per maand, Lengyel €0,- per maand (plus reservering onderhoud huis)

Energie 

In Reuver hadden we een goed geïsoleerde, energiezuinige label A woning van 95 m2 met vloerverwarming aangesloten op een HR gasketel en zes zonnepanelen (1500 Wattpiek). De rekening bedroeg €93 voorschot per maand aan gas en elektra. Dat voorschot kwam altijd in de buurt van de echte verbruikskosten. We hoefden in ieder geval nooit bij te betalen. In Hongarije werken ze niet met voorschotten, maar wordt per kwartaal afgerekend op basis van werkelijk verbruik.

Omdat we pas sinds eind maart (2019) hier zijn komen wonen zijn de €42 aan elektra die we per kwartaal (!) betaalden voor de zomerse maanden waarschijnlijk niet representatief. Maar met een kilowattuur prijs van €0,14 is de verwachting dat ook deze vaste lasten een stuk lager zullen zijn dan in Nederland (€0,21 per kilowattuur). De vijftien zonnepanelen met een opbrengst van 4500 Wattpiek die we in juli lieten installeren zullen daar zeker aan bijdragen. We hopen daarom quitte te spelen op elektra. Er zijn echter een paar grootverbruikers in huis zoals de inductiekookplaat (maximaal 3500 Watt), elektrische vloerverwarming als bijverwarming in woon- en badkamer (héérlijk, maar samen goed voor maximaal 2500 Watt), de elektrische boilerspiraal (3000 Watt, op goedkoper nachtstroom tarief van €0,10). En dan is daar nog de stekkerhybride auto. Of dat quitte spelen lukt weten we aan het eind van het jaar want dan krijgen we de gespecificeerde eindafrekening van energiebedrijf Eon. In dit overzicht reken ik met een geringe bijbetaling van, zeg: €100,- per jaar voor elektra.

Knus kookfornuis

De gasaansluiting die in het (Hongaarse) huis zat hebben we laten afsluiten omdat we van zo min mogelijk nutsbedrijven afhankelijk willen zijn. We zijn daarnaast ook niet dol op een fossiele brandstof die bovendien afkomstig is van een dubieuze monopolist uit Rusland die naar believen prijswijzigingen door kan voeren. Al dan niet ingegeven door geopolitieke spelletjes. In plaats daarvan wordt het huis verwarmd met een hout gestookte centrale verwarming ketel (Kazán). Eind deze maand wordt daar een buffervat naast geïnstalleerd die het opgewarmde water opslaat zodat de radiatoren ook nog warm blijven wanneer de kachel al uit is. Zo besparen we op stookhout. Daarnaast is er een kookfornuis op hout in de woonkamer voor het overgangsseizoen waar we soms ook op koken. Hout kost in Hongarije rond de €60 per kuub (gezaagd en gekloofd). We verwachten tijdens het stookseizoen (in Hongarije van half oktober tot medio april) zo'n 10 kuub nodig te hebben. Dat is €600 per jaar.

Score: Reuver €93 per maand (gas en elektra), Lengyel €58,35 per maand (hout en elektra)

Water

De waterrekening in Reuver bedroeg precies €17,10 per maand als voorschot. In praktijk dekte dit voorschot vrijwel altijd de kosten. Ook deze vaste lasten worden in Hongarije op basis van werkelijk verbruik afgerekend per kwartaal. Gemiddeld betaalden we in de 2 kwartalen die we hier wonen €20,00 per kwartaal of €6,67 per maand. In dit bedrag zijn de rioleringslasten ook opgenomen.

Score: Reuver €17,10 per maand, Lengyel €6,67 per maand (inclusief rioleringslasten)

Belastingen

Weinig blauwe brieven

De grootste winstpakker voor Hongarije op vaste lasten betreft op zeker de geringe belastingdruk in vergelijk met Nederland (en België). In Nederland betaalden we aan gemeentelijke lasten (OZB, waterschapslasten en rioleringslasten, afvalstoffenheffing) in totaal €87 per maand. Daarnaast €39 voor wegenbelasting voor een stekkerhybride (Opel Ampera) waarmee we 90% van alle kilometers elektrisch rijden.

Alweer een vrolijke paragraaf dus want Hongaren kennen geen onroerende zaakbelasting én geen waterschapsbelasting. De rioleringslasten zijn inbegrepen in de waterkosten. Omdat de Opel Ampera een stekkerhybride is die volledig elektrisch kan rijden hebben we hier een groen in plaats van een wit kenteken gekregen (na twee maanden van bureaucratisch gedoe, dat wel). Dat betekent dat we geen wegenbelasting verschuldigd zijn en bovendien overal gratis mogen parkeren. Ook kunnen we (nog) gratis gebruik maken van de spaarzaam aanwezige openbare laadpalen die er zijn. Dat laatste zal ongetwijfeld veranderen wanneer elektrische auto's meer algemeen worden in Hongarije. Maar toch; Hongarije heeft wel degelijk een veel milieuvriendelijker mobiel beleid dan Nederland op dit moment!

Betalen we dan helemaal géén belasting? Nee, dat zou té mooi zijn. We betalen aan de gemeente Lengyel jaarlijks een bedrag van - schrik niet -  €18.... Daarnaast nog ongeveer €8,- per maand voor het ophalen van de vuilnis. That's it, really...

Score: Reuver €126 per maand, Lengyel €9,50 per maand

Zorgverzekering

Een andere vaste lasten post die Hongarije glansrijk wint. In Reuver maakten we maandelijks een bedrag van €174 over naar de zorgverzekeraar voor een 'basic' zorgverzekering voor ons beiden. Deze 'gunstige' premie was enkel mogelijk met een maximaal eigen risico van €850 en zonder tandzorg (want we gingen toch al naar onze Hongaarse tandarts tijdens vakantie). Na 2 maanden (en alweer met de nodige bureaucratie) is het ons gelukt om aan te sluiten bij het Hongaarse zorgsysteem. Kosten: twee maal €23 per maand. Wel wordt een eigen bijdrage gerekend bij medicijngebruik. Omdat de prijs van medicijnen echter (veel) lager is dan in Nederland en altijd 75% wordt vergoed door de verzekering vallen deze extra kosten reuze mee. En het begrip 'eigen risico' kennen ze niet in Magyarenland. Jippie.

Over de kwaliteit van zorg in Hongarije gaan op sociale media diverse verhalen rond die elkaar vaak tegenspreken. Over het algemeen zijn de ziekenhuizen verouderd, maar wordt er gewerkt met moderne apparatuur en zijn de artsen goed opgeleid en kundig. We hebben zelf (gelukkig) nog geen gebruik hoeven te maken van de gezondheidszorg hier. Mensen die wij kennen en die in het ziekenhuis hebben gelegen zijn echter goed te spreken over de kwaliteit van de verleende zorg.

Score: Reuver €174 per maand, Lengyel €46 per maand.

Overige Verzekeringen

Zowel in Nederland als ook nu in Hongarije zijn we terughoudend met het afsluiten van verzekeringen. We zijn ons zeer bewust van het feit dat wij zelf het verdienmodel zijn van de dames en heren verzekeraars, in hun mooie kantoren en dito leaseauto's. Het motto; we verzekeren alleen wat we zelf niet kunnen betalen, mocht het misgaan. Naast de wettelijk verplichte verzekeringen natuurlijk.

In Nederland betaalden we voor twee auto's €28,50 aan verplichte WA premie (maximale Bonus Malus korting). Daarnaast een bedrag van €11 woonhuis en glasverzekering. En natuurlijk de verguisde, verplicht aan de hypotheek gekoppelde, levensverzekering met een niet malse premie van €115 per maand.

In Hongarije rijden we nog één auto waarvoor we een jaarpremie betalen van €58. Daarnaast een woonhuisverzekering met een premie van €72 per jaar (inclusief glas en brand dekking).

Score: Reuver €154,50 per maand, Lengyel €10,83 per maand

Telefoon en internet

In Nederland hadden we een combi abonnement van TV, internet en (vaste) telefoon voor €40 per maand. Daarnaast een basic mobiel abonnement van een prijsvechter voor €8 per maand. 

In Hongarije betalen we voor eenzelfde combi abonnement maandelijks €17,30. Het mobiele abonnement laten we hier doorlopen. Met de gelijke tarieven voor roamingkosten in Europa (dank Neelie Kroes!) en verwaarloosbaar afwijkende mobiele tarieven in Hongarije is dat een prima optie. 

Score: Reuver €48 per maand, Lengyel €25,30

Eindscore

Het is duidelijk. In Hongarije ben je qua vaste lasten op alle fronten beter af vergeleken met Nederland en België. Vooropgesteld; het is natuurlijk wel een specifiek op ons toegesneden situatie. Frappant blijft het grote verschil echter wel tussen beide EU landen; in Nederland betaal je alleen aan zorgpremie (voor twee personen) per maand al méér dan alle vaste lasten in Hongarije bij elkaar geteld! Wanneer je de vaak torenhoge maandelijkse hypotheeklasten van veel Nederlanders er nog bij telt wordt het verschil pas écht enorm. 

Totaal generaal het verschil in cijfers:

Reuver € 606,10 per maand of €7273,20 per jaar.

Lengyel €160,80 per maand of €1929,60 per jaar. 

Het verschil in vaste lasten tussen Nederland en Hongarije is maar liefst €5343,60 per jaar. Elk jaar. Voor een ZZP'er die een gemiddeld tarief rekent van €52,50 betekent dat 102 declarabele uren (extra) werken. Dat zijn dus ruim 2,5 week extra vakantie voor een digital nomad in Hongarije !

Eindconclusie: Hongarije is voor Nederlanders en Belgen ook in financiële zin een aantrekkelijk woonland. 

Ben jij ook geëmigreerd? Of plannen voor emigratie? Weet je al wat dat dan in financiële zin gaat betekenen? Of laat je het op je afkomen?

Wonen op niveau

Toen we in 2010 ons vakantiehuis kochten in de heuvelachtige Hongaarse regio Zuid Transdanubië, vroegen Hongaarse vrienden ons na een tijdje of we dat niet hadden gedaan om de zeespiegelstijging in Nederland voor te zijn. We moesten hard lachen om die vermeende grap. Maar de vraagsteller bleef me serieus aankijken wachtend op een eerlijk antwoord. Voor Hongaren is het namelijk allang duidelijk waarom er zoveel Nederbelgen in Hongarije huizen opkopen. Om de zondvloed te ontlopen natuurlijk. Een betaalbare Hongaarse tweede woning als een moderne Ark van Noach. Zoiets. Nadat onze lach wegstierf legden we uit dat we in Limburg woonden op circa 30 meter boven zeeniveau en dat er (in ons geval) geen overstromingsgevaar dreigde voor onze Nederlandse woning. Maar dat maakte weinig indruk. Nederland (en België voor het gemak ook) ligt onder de zeespiegel en gaat langzaam maar zeker letterlijk ten onder. Dat is de rotsvaste overtuiging van veel, ook geschoolde,  Hongaren. Logisch dat je dan op zoek gaat naar een tweede woning 'op niveau', toch?

Waaghalzerij in de delta

Nederland anno 20xx

Ik denk dat ze een beetje dezelfde mening hebben die veel Nederlanders ook hebben over steden als San Francisco die boven op de actieve San Andreas breuklijn zijn gebouwd. Het is geen kwestie óf er een verwoestende aardbeving komt, maar wannéér. Wie wil daar nou wonen? Dat vragen ook veel randstedelingen zich af die zelf echter vijf meter of meer onder Nieuw Amsterdams Peil wonen. Voor alle duidelijkheid, -5 N.A.P is een soort eufemisme om aan te geven dat je je eigenlijk 5 meter diep op de zeebodem bevindt...

Nu is Hongarije landlocked, een door land omgeven natie met enkel het fraaie Balatonmeer als watergerelateerd object. Je kan dus niet verwachten dat Hongaren zich echt verdiept hebben in de directe dreiging van zeespiegelstijging. Aan de andere kant hebben ze wél een frisse blik op de situatie van een land waarvan de grootste metropool (Randstad) én economische motor enkel droog wordt gehouden door een ingenieus systeem van dijken, gemalen en ringvaarten. Op dezelfde manier zoals wij met een frisse blik wat vreemd aankijken tegen die waaghalzen die zich willens en wetens durven te vestigen op een tektonische breuklijn.

Fasten your Seatbelts...

Dat maakte dat ik, inmiddels wonend in een boerderij op een veilig hoge Hongaarse heuvel, toch wat dieper in de materie ben gedoken. Waarschuwing vooraf; zorg dat je zit en houd je ergens aan vast want het maakt een mens niet vrolijker, vooral niet diegenen die domicilie hebben onder dat Nieuw Amsterdamse peil... Één ding staat als een paal boven water (excuses voor de woordspeling) en dat is dat Nederland op termijn inderdaad landsdelen prijs moet geven aan de zee. Daar helpt geen Deltaplan meer aan. En de klimaatscenario's van onafhankelijke wetenschappelijke instituten worden steeds pessimistischer. De stijging van de zeespiegel verloopt steeds sneller en de termijn waarop dat gaat gebeuren wordt steeds korter ingeschat.

Europa wordt een archipel

Het grootste probleem in de Delta vormt eigenlijk de techniek die ons eeuwenlang juist droge voeten heeft bezorgd, en waarmee we zelfs nieuw land maakten waar voorheen de (Zuider)zee was. Daar waar we zo beroemd mee zijn geworden in de wereld. Door het land binnen onze dijken leeg te pompen en via een systeem van ringvaarten en boezems naar de zee te pompen. Dat nijvere volkje daar aan de Noordzee. Ja ja... Wanneer we dit echter blijven doen bij een steeds verder en sneller dalende bodem en in combinatie daarmee, een stijgende zeespiegel pompen we echter al snel zout water binnen de dijken omdat de druk van het zoute water toeneemt. Dat heeft desastreuze gevolgen voor de landbouw en drinkwatervoorziening binnendijks vanwege de zoute kwel.

Veel van deze laag gelegen gebieden worden daardoor al snel onleefbaar of economisch niet langer rendabel. Het kan eenvoudigweg niet meer uit om deze 'badkuipen' nog langer leeg te blijven pompen. Het is dus zeer de vraag of Nederland in haar huidige vorm wel te handhaven blijft in de nabije toekomst. En dat gaat sneller dan we nu wellicht toe willen geven of voor kunnen stellen. Het KNMI gaat anno nu uit van 292 cm zeespiegelstijging in het jaar 2100. Dat is bijna drie meter... En het stopt daarna niet met stijgen. En 1 meter stijging is zelfs ook al niet meer te handelen voor veel laaggelegen polders. Wanneer gaat dat dan gebeuren? 2070? 2050? 2030? Ik vind het raar dat dit nog in geen enkel maatschappelijk debat ook maar wordt genoemd. Terwijl dit zulke enorm grote gevolgen heeft voor NL. Ik hoor vooral; de volgende crisis komt eraan, de stijging van de huizenprijzen neemt iets af. Beide zal zeker het geval zijn wanneer de eerste polder onderloopt denk ik dan...

Plan B voor NL

Is het echt zó erg? Volgens veel wetenschappers die momenteel werken aan een plan B voor Nederland wel. Volgens hen staat vast dat Nederland haar toekomst inmiddels niet meer zelf in de hand heeft. Het land in zijn huidige vorm is volledig afhankelijk van het succes - of falen-  van het internationale klimaatbeleid. Omdat het hoogst onzeker is of op die tafel resultaten worden geboekt (ik zet mijn geld er niet op zolang lieden als Trump daar de scepter zwaaien) vinden de experts dat we als land een volwaardig plan B moeten hebben. Yes, een plan B! Ik ben voor!

Hoe ziet dit plan er dan uit? Gaan we de palen van onze mooie historische Amsterdamse huizen verhogen, drijvende huizen maken, woonboten misschien? Nou nee. Wetenschappers van het instituut voor Marien en Atmosferisch Onderzoek (IMAU) van de Universiteit van Utrecht stellen 'dat we een gecontroleerde terugtrekking op termijn moeten overwegen'. Wablief? Dus toch een appartement in Apeldoorn aan zee? Ook glacioloog en docent klimaatverandering Michiel Helsen roept op tot een maatschappelijke discussie: 'Is wonen onder zeeniveau nog wel verantwoord? Want op termijn is het mogelijk dat we West Nederland niet kunnen behouden'. Ook in deze aan te bevelen Tegenlicht documentaire over het onderwerp is land prijs geven aan zee de meest waarschijnlijke optie. Kill your darlings.

Struisvogel (of wadvogel?) politiek

 Djezus. Al met al serieuze shit. Ik hoor er niemand over in Nederland of België. Is dit 'the Pink Elephant in the room' die niemand aan tafel wil zien zitten of hebben we last van ons reptielenbrein dat zegt; als je er nu geen last van hebt, waarom dan moeilijk doen? Of erger, doen we de hele situatie maar heel Trumpiaans af als Fake News. Of is het gewoon zo onvoorstelbaar dat we er niet over wíllen nadenken en moet het water ons eerst letterlijk tot aan de lippen staan? Ik weet het echt niet, maar als ik een gelukkige eigenaar zou zijn van een mooi grachtengordel pand in onze (huidige) hoofdstad of een leuk pakket aan dividente aandelen in zeg, Schiphol KLM (-5 N.A.P) zou ik per direct aan risicospreiding gaan doen met deze wetenschap... Want wie wil er nog investeren in een potentieel risicogebied?

Mijmeringen (Merengö) in een oude boerenhoeve (ver boven N.A.P) hier in Magyarenland. De volgende post wordt vrolijker. Beloofd.